Wat is ondermijning nu precies? Welke verschijningsvormen bestaan er en hoe herken je deze? Maar ook: wat moet je doen als je signalen van ondermijnende criminaliteit ziet? Deze en andere vragen stonden centraal in de bewustwordingstrainingen die we gaven aan medewerkers van gemeenten. 

Afhankelijk van de wensen en behoeften van de deelnemende gemeenten, gaven we de trainingen voor medewerkers van diverse afdelingen, of juist voor één specifieke functiegroep, zoals buitengewoon opsporingsambtenaren.  

Ieder jaar starten er nieuwe collega’s bij onze partners die actief worden in de gezamenlijke aanpak van ondermijnende criminaliteit. Voor deze doelgroep gaven we in 2022 voor het eerst de introductietraining Integraal Werken. In een dagdeel werden de deelnemers ondergedompeld in de samenwerking van verschillende overheidspartijen die het RIEC mogelijk maakt. Behalve uitleg over (de verschijningsvormen van) ondermijnende criminaliteit, was er ook aandacht voor het RIEC-convenant, dat de samenwerking tussen de betrokken partijen op landelijk en regionaal niveau regelt. 

Ook de bijbehorende werkprocessen en overlegorganen kwamen aan de orde. Daarnaast ging het over de mogelijkheden die de aangesloten partners hebben om actie te ondernemen tegen ondermijning en hoe deze elkaar in de aanpak kunnen versterken. Ook de uitdagingen die daarbij komen kijken, waren onderdeel van de trainingen.
De deelnemers evalueerden de introductietraining positief. Inmiddels denken we na over een korte vervolgtraining voor professionals die de aanpak van casussen leiden.

Van verschillende partners ontvingen we vragen over de mogelijkheden tot samenwerking met de Kansspelautoriteit. Ze waren bijvoorbeeld benieuwd naar de deelname van de Kansspelautoriteit aan controles door verschillende overheidspartijen en de bestuurlijke aanpak van ondermijning in relatie tot (illegale) kansspelen. Deze vragen verwerkten we in de training die we samen met de Kansspelautoriteit organiseerden voor medewerkers van gemeenten. Denk bijvoorbeeld aan toezichthouders, buitengewoon opsporingsambtenaren, ambtenaren openbare orde en veiligheid en juridisch adviseurs. 

In de training kregen de deelnemers informatie over soorten legale en illegale kansspelen en de Wet op de kansspelen. Ook behandelden we signalen van mogelijke overtredingen van deze wet en de mogelijkheden die er zijn wanneer er overtredingen en/of strafbare feiten worden gepleegd.

Samen met collega’s van het versterkingsproject Uitbuiting hebben we in 2022 drie zogenoemde signaleringstrainingen georganiseerd. In deze bijeenkomsten, die bedoeld waren voor toezichthouders van gemeenten, kregen de deelnemers uitgelegd wat mensenhandel is en hoe deze misdaad te herkennen is. Stichting Fairwork, dat in Nederland moderne slavernij bestrijdt en voorkomt en voor slachtoffers opkomt, verzorgde de trainingen. 

In totaal zijn ongeveer veertig toezichthouders getraind die bij verschillende Noord-Hollandse gemeenten werken. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid financierde de trainingen. 

In samenwerking met de provincie Noord-Holland boden we alle gemeenten in onze eenheid een kosteloze workshop voor raadsleden aan. De workshop had als doel om  raadsleden bewuster te maken van weerbaarheid (zowel van henzelf als van de gemeente), ondermijning en (bestuurlijke en persoonlijke) integriteit. 

Raadsleden kregen informatie over relevante wet- en regelgeving, deden kennis op over integriteit in de context van de gemeenteraad en leerden om te gaan met integriteitsdilemma’s. Ook kwamen de risico’s van criminele beïnvloeding aan bod en besteedden we aandacht aan manieren om kwetsbaarheden op dat gebied te verkleinen.
We gaven in 2022 bij zes gemeenten uit onze eenheid deze workshop. Vier gemeenten maken in 2023 gebruik van het aanbod.

We organiseerden diverse regionale (netwerk)bijeenkomsten voor experts die zich bij gemeenten en provincie bezighouden met de toepassing van wet- en regelgeving om ondermijning tegen te gaan. Bij die (netwerk)bijeenkomsten informeerden wij partners over wijzigingen in wetgeving, relevante jurisprudentie en andere actuele ontwikkelingen. 

Het ging bijvoorbeeld over de Wet Bibob, waarmee overheidsinstanties een vergunningsaanvraag kunnen weigeren als er een ernstig gevaar dreigt dat die beschikking bijvoorbeeld wordt misbruikt.Ook kan de vergunning in dat geval met een beroep op de wet worden ingetrokken. Ook de Wet Damocles kwam in de bijeenkomsten aan de orde. Deze wet maakt het een gemeente mogelijk om een pand te sluiten als er drugs zijn gevonden.

Professionals van partners aangesloten bij het RIEC-convenant, dat de landelijke en regionale samenwerking tussen de betrokken partijen regelt, kunnen via het Kennisplatform Ondermijning kennis, ervaring en informatie delen. De medewerkers die zich hebben aangemeld bij het landelijke platform zijn gemakkelijk te benaderen door netwerkpartners in Noord-Holland en andere regio’s. 

Ook in 2022 heeft het RIEC Noord-Holland, soms samen met andere RIEC’s of het LIEC, diverse producten met informatie over ondermijning gemaakt en via dit platform gedeeld.

We ondersteunen de opleiding van professionals in ons werkveld, waarbij we speciale aandacht besteden aan de multidisciplinaire samenwerking van organisaties. Zo boden we in 2022 een afstudeerplek aan een student Criminologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. 

Zij voerde onder begeleiding van het RIEC Noord-Holland een afstudeeronderzoek uit naar de aard en omvang van domicilieadressen, die georganiseerde ondermijnende criminaliteit faciliteren in de eenheid Noord-Holland. Een domicilieverlener is een natuurlijk persoon, rechtspersoon of vennootschap die beroeps- of bedrijfsmatig een adres of postadres ter beschikking stelt.

In 2020 hebben we samen met de provincie Noord-Holland en een onderzoeks- en adviesbureau de Quickscan Gemeentelijke Weerbaarheid ontwikkeld. De afgelopen twee jaar hebben we gemeenten de mogelijkheid geboden om hun eigen interne weerbaarheid tegen ondermijnende criminaliteit inzichtelijk te maken. Met behulp van de scan zijn de kwetsbare processen van de gemeentelijke organisatie in beeld gebracht en is duidelijk geworden welke risico’s gemeenten lopen om zelf ondermijnd te worden. In totaal hebben 29 van de 32 gemeenten in onze eenheid de scan in hun ambtelijke (samenwerkings)organisatie laten uitvoeren. Op basis van de uitkomsten van de scans hielpen we gemeenten desgevraagd hun weerbaarheid tegen ondermijnende criminaliteit naar het gewenste niveau te brengen en te blijven monitoren. Dat deden we met behulp van het instrument Piramide naar fitte gemeenten. Bij dat instrument wordt uitgegaan van verschillende lagen van weerbaarheid, die je op elkaar moet stapelen om georganiseerde misdaad buiten de deur te houden. Het instrument laat het weerbaarheidsniveau van een gemeente zien en maakt ook duidelijk wat een gemeente kan doen om naar een hoger niveau te komen.

Eind 2022 lieten we een analyse uitvoeren naar de rode draden uit alle weerbaarheidsscans. Zo ontstond niet alleen een totaalbeeld van de weerbaarheid van de gemeenten in onze eenheid, maar ontdekten we ook wat de verklarende factoren zijn voor een weerbare gemeente, waar verbetering nodig is en welke ondersteuningsbehoefte gemeenten hebben. Hiermee hebben we rekening gehouden toen we onze visie en ambities voor de komende jaren vaststelden.

Op basis van de uitkomsten en aanbevelingen van de Quickscan Gemeentelijke Weerbaarheid geven we gemeenten advies dat is toegesneden op hun organisatie. Ze kunnen kosteloos acht adviesdagen van ons krijgen. We helpen bij het opstellen van een actieplan om hun weerbaarheid te vergroten. De provincie Noord-Holland heeft voor deze ondersteuning extra subsidie gegeven. Op deze manier ondersteunen we gemeenten bij het opstellen van een actieplan dat als doel heeft om een weerbare gemeente te worden. Hiermee kunnen kwetsbaarheden op het gebied van ondermijnende criminaliteit in de eigen organisatie aangepakt worden. In 2022 hebben vijftien gemeenten gebruikgemaakt van ons ondersteuningsaanbod om te komen tot een dergelijk actieplan. 

Dit plan richt zich op het weerbaarder maken van de ambtelijke organisatie. Het gaat daarin bijvoorbeeld over bewustwording en de aanpak van kwetsbare werkprocessen, maar bijvoorbeeld ook om de inrichting van een informatieknooppunt, waar alle informatie over (mogelijke) ondermijning in een gemeente samenkomt. Een ander voorbeeld is het inrichten van een overleg waar medewerkers van verschillende afdelingen van de gemeenten samen signalen over ondermijning bespreken. Al dit soort zaken zijn belangrijk om een goede gemeentelijke informatiepositie te kunnen opbouwen en een effectieve lokale en regionale aanpak van ondermijnende criminaliteit te kunnen ontwikkelen.

Op 16 november organiseerden we samen met de provincie Noord-Holland en de andere RIEC’s uit onze provincie de Noord-Hollandse Weerbaarheidsdag. Een dag die volop in het teken stond van netwerken, inspireren en kennisdelen. Deze dag was bedoeld voor ambtenaren die werken aan veiligheid, gemeentesecretarissen en burgemeesters van Noord-Hollandse gemeenten.

De dag had een gevarieerd en interactief programma. Centraal stond de vraag hoe je, op basis van een weerbaarheidsbeeld, de bestuurlijke weerbaarheid daadwerkelijk kunt versterken. Waar begin je? En wie en wat heb je daarbij nodig? De aanbevelingen uit de weerbaarheidsscans geven handvatten om met deze vragen aan de slag te gaan. Denk bijvoorbeeld aan het verbeteren van de informatiepositie van de organisatie, de interne bewustwording en het benutten van bestuurlijke instrumenten.

Regelmatig hebben onze partners (met name gemeenten) juridische vragen over de aanpak waarmee je ondermijnende criminaliteit kan voorkomen of bestrijden. Wij hielpen het afgelopen jaar bij verschillende onderwerpen:

• Acties die gemeenten tegen ondermijning kunnen ondernemen. Zo adviseerden we gemeenten bijvoorbeeld over het invoeren van een vergunningplicht voor specifieke branches en de inzet van bestuursrechtelijke handhavingsmaatregelen. Ook ondersteunden we gemeenten bij de actualisering van het Damoclesbeleid. Ook adviseerden we gemeenten over hoe zij hun Damoclesbeleid op elkaar af kunnen stemmen, zodat de gemeenten in onze regio de wet zoveel mogelijk op dezelfde manier uitvoeren. Op basis van dat beleid kan de burgemeester een pand sluiten om drugshandel en -productie te stoppen en zo de openbare orde herstellen.
• Ondersteuning bij de afhandeling van verzoeken op basis van de Wet Openbaarheid van Bestuur en de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Zo kun je op basis van de AVG de informatie opvragen die de overheid over je heeft. Soms hoeven gemeenten niet alle gegevens te delen. Bij die uitsluitingsgronden vragen ze dan bijvoorbeeld hulp aan het RIEC.
• Advisering in bestuurlijke juridische procedures. Het kan gaan om adviezen over de te nemen stappen in een juridische procedure, maar ook om inhoudelijke hulp bij de motivering van een besluit, de reactie op een bezwaar- of beroepschrift of de voorbereiding op een rechtszitting. Ook vragen gemeenten soms ondersteuning bij het intrekken van exploitatievergunningen of het weigeren van vergunningaanvragen.

• Informatiedeling binnen gemeenten. Dan gaat het onder meer om vragen die te maken hebben met het privacyprotocol binnengemeentelijke gegevensdeling. Dit zijn regels waar medewerkers zich aan moeten houden wanneer ze persoonlijke informatie over inwoners delen met collega's.
• Informatiedeling tussen RIEC-partners. Als beheerder van het RIEC-convenant, waarin de afspraken over de samenwerking tussen de betrokken partijen staan, adviseren wij onze partners over de juridische mogelijkheden om onderling gegevens uit te wisselen. Ook geven we advies over informatiedeling tussen RIEC-partners en organisaties buiten het convenant, en over informatiedeling in verband met de Wet Bibob.
• De totstandkoming, verlenging en beëindiging van handhavingsknelpunten. Als verschillende overheidsinstanties verdachte signalen krijgen over een gebied, een groep personen, of een branche, dan is het fijn als ze hierover informatie kunnen uitwisselen. Maar dat is alleen toegestaan als de Stuurgroep Aanpak Ondermijning Noord-Holland, waarin onder meer verschillende burgemeesters van onze eenheid zitten, dit gebied, deze branche of deze groep mensen aanwijst als ‘handhavingsknelpunt’.

Met de Wet Bibob kunnen overheidsinstanties een vergunningsaanvraag weigeren dan wel intrekken als er een ernstig gevaar dreigt dat die beschikking bijvoorbeeld wordt misbruikt. Ook kan de Wet Bibob onder meer toegepast worden bij vastgoedtransacties, subsidies, omgevingsvergunningen en zorgcontracten.

• Hulp bij de uitvoering van de Bibob-toets
  Gemeenten vroegen verschillende keren onze hulp bij de uitvoering van de Wet Bibob. Ze plaatsten vraagtekens bij de integriteit van de aanvrager en/of zijn zakelijke omgeving. Samen onderzochten we of de aanvrager relevante strafrechtelijke, fiscale en bestuurlijke overtredingen had begaan in het verleden. Mede op basis van onze hulp en advisering konden gemeenten en provincie in veel gevallen zelfstandig een aanvraag vergunnen, intrekken of weigeren. In enkele gevallen maakten we samen de afweging om advies in te winnen bij het Landelijk Bureau Bibob.
• Beleidsadvisering
  We ondersteunden diverse gemeenten bij het formuleren van het Bibob-beleid of de toepassing van de Wet Bibob. 
• Signaalfunctie 
  In verschillende RIEC-casussen wezen we partners, op basis van informatie uit de gezamenlijke bespreking van een casus, op mogelijkheden voor toepassing van de Wet Bibob. Daarbij ging het bijvoorbeeld om het opnieuw beoordelen van een eerder verstrekte vergunning. Ook adviseerden we in casuïstiek over andere manieren waarop gemeenten vergunningen kunnen weigeren. Dat kan bijvoorbeeld ook op basis van de Algemene Plaatselijke Verordening of de Alcoholwet.

• Evaluatie regionaal werkproces Wet Bibob
  De RIEC-partners hebben afspraken gemaakt over de toepassing van de Wet Bibob. Deze afspraken hebben ze vastgelegd in werkprocessen. Het RIEC ziet toe op de navolging van die werkprocessen en zorgt ervoor dat deze op gezette tijden worden geëvalueerd en zo nodig worden bijgesteld.
  Sinds de zomer van 2022 worden Bibob-signalen niet meer behandeld op het Informatieplein van het RIEC. Bij de evaluatie in december is gebleken dat het aantal Bibob-signalen dat partners bij het RIEC inbrengen sindsdien is afgenomen. Partners hebben verzocht het werkproces aan te passen en een gespecialiseerd Informatieplein voor Bibob-signalen in te richten om gezamenlijk een aanpak te kunnen bespreken. In 2023 onderzoeken we de mogelijkheden daartoe. De evaluatie toonde ook aan dat partners behoefte hebben aan uitleg over de verschillende rollen van de partners in de uitvoering van de Wet Bibob. Ook daar geven we in 2023 gehoor aan.
• Gewijzigde Wet Bibob - nieuw landelijk en regionaal werkproces
  Op 1 oktober 2022 is de wijziging van de Wet Bibob in werking getreden. Deze moet voorkomen dat een malafide partij bij verschillende overheden voor een vergunning aanklopt, totdat er een overheidsorganisatie is die de Wet Bibob niet toepast of de risico’s anders beoordeelt.
  Naar aanleiding hiervan hebben we samen met de andere RIEC’s en het LIEC een nieuw landelijk werkproces opgesteld, voor de uitvoering van de tweede tranche van de Wet Bibob. Bij dit landelijke werkproces hebben de RIEC’s en het LIEC drie factsheets ontwikkeld, net als een model dat partners kunnen gebruiken als basis voor hun eigen Bibob-beleid. Ook regionaal hebben we met onze partners een nieuw werkproces vastgesteld.

Om draagvlak voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit te krijgen en behouden, moet je constant weten hoe effectief gemeenten en politie in die strijd zijn. Daarom schuiven we als RIEC bij verschillende ambtelijke overleggen aan. We hebben de ondermijningsagenda van de tien driehoeken van politie, gemeente en Openbaar Ministerie in onze eenheid helpen voorbereiden. Dat deden we door te kijken welke onderwerpen, die betrekking hebben op ondermijning, aan bod moesten komen tijdens hun vergaderingen. De leden van de driehoeken hebben periodiek informatie gekregen over het verloop van RIEC-casussen en over ontwikkelingen in de lokale en regionale aanpak van ondermijning.

Ook buiten de formele overlegstructuren voerden medewerkers van het RIEC verschillende adviesgesprekken met medewerkers van gemeenten en andere RIEC-partners. Veel gemeenten zijn bijvoorbeeld het afgelopen jaar gestart met een nieuw Integraal Veiligheidsplan. We adviseerden daarbij over hun prioriteiten en ambities, gelet op de lokale ondermijning waarmee gemeenten worstelden. 
Het RIEC Noord-Holland gaf ook schriftelijke adviezen om partners te helpen bij de aanpak en het voorkomen van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Zo hadden partners bijvoorbeeld vragen over acties die ze zelf kunnen ondernemen en vragen over een effectieve manier waarop mensen criminaliteit kunnen melden. Ook adviseerden we als we vragen kregen over bestuurlijke en politieke integriteit. We leverden ook een bijdrage aan sessies van gemeenteraden over integriteit in relatie tot ondermijning.

Daarnaast ondersteunden we de lokale ondermijningsoverleggen met inhoudelijke kennis en expertise over de aanpak van georganiseerde criminaliteit. In deze overleggen vertellen ambtenaren van verschillende afdelingen over signalen van ondermijning die zij hebben. Daarbij schuift de politie ook aan. Gezamenlijk kijken de deelnemers van het overleg hoeveel waarde zo’n signaal heeft en wat ze ermee moeten doen. We hielpen gemeenten bij het opzetten van deze overleggen en adviseerden hoe ze deze het beste kunnen laten werken.   

Ook ondersteunden we de partners bij het ontdekken van knelpunten in de multidisciplinaire samenwerking. Denk bijvoorbeeld aan een tekort aan personeel. We adviseerden dan ook over mogelijke oplossingen.

De afgelopen twee jaar hebben we verschillende experimenten bedacht en uitgevoerd, om een beter actueel beeld van ondermijnende criminaliteit in onze regio te krijgen en daarmee de juiste aanpak te kiezen. Zo experimenteerden we met de rol, functie en werkwijze van twee van onze belangrijkste gezamenlijke besluitvormende overleggen: de thematische RIEC-Informatiepleinen, waar partners informatie uitwisselen, en het RIEC-Interventieoverleg, waar over te ondernemen acties wordt besloten. In de experimenten stelden we niet meer alleen het stoppen van de misstanden in concrete casussen centraal, maar wilden we ook lessen trekken die we konden gebruiken in nieuwe casussen. Daarnaast zochten we in de experimenten naar mogelijkheden om bij de aanpak van ondermijning meer publieke én maatschappelijke partners te betrekken. Ten slotte keken we hoe we, met de beperkte capaciteit van partners, met slimme keuzes in de aanpak op casusniveau het meeste maatschappelijke effect kunnen bereiken.

Samen met onze partners hebben we de binnen de experimenten ontwikkelde werkwijzen eind 2022 geëvalueerd. Naar aanleiding hiervan hebben we besloten de nieuwe werkwijzen te behouden en bestaande werkprocessen hierop aan te passen. Daarin nemen we ook het nieuwe landelijke RIEC-LIEC werkproces Integrale samenwerking mee. Daarin staat hoe het proces van een casus, van binnengekomen signaal tot afsluiting, verloopt en hoe organisaties daarin samenwerken.

Een van onze belangrijkste taken is het samenbrengen van de kennis en kunde van onze partners. Daarom moeten we weten waarmee zij zich lokaal en regionaal bezighouden. Op die manier kunnen we onze hulp zo goed mogelijk afstemmen op hun behoefte.

Het contact met onze partners verloopt onder meer via onze RIEC-accountmanagers. Dat zijn medewerkers die het aanspreekpunt zijn voor de organisaties waarmee we samenwerken, zoals gemeenten. Zij spraken in 2022 regelmatig met ambtenaren, maar voerden ook met bijna alle burgemeesters een jaargesprek. Daarin evalueerden ze onze dienstverlening en overlegden over kwesties die voor die gemeente belangrijk waren bij de aanpak van ondermijning. Daarmee houden wij rekening in onze advisering en ondersteuning. 

Ook kwam tijdens de gesprekken het nieuwe versterkingsplan Aanpak ondermijning Noord-Holland aan de orde. Met dat plan, waaraan we de komende jaren samen met onze partners invulling willen geven, willen we goed inzicht krijgen in de lokale ondermijningsproblematiek, die we duurzaam willen aanpakken. Het wordt dan ook nóg belangrijker dat we een goed contact hebben met onze partners.

We spraken ook met de andere RIEC’s en het LIEC. Zo kunnen we van elkaar leren en diensten en producten van elkaar bij partners onder de aandacht brengen.

We organiseerden verschillende bijeenkomsten voor medewerkers van gemeenten en de provincie Noord-Holland. In deze bijeenkomsten stond het delen van kennis en ervaringen centraal.

In vier bijeenkomsten gingen we dieper in op de toepassing van de Wet Bibob. Met deze wet kunnen overheidsinstanties een vergunningsaanvraag weigeren als er een ernstig gevaar dreigt dat die beschikking bijvoorbeeld wordt misbruikt. Ook kan de vergunning in dat geval met een beroep op de wet worden ingetrokken. We gingen onder meer in op aangifte doen bij evidente valsheid in geschrifte en het zogeheten evenredigheidsbeginsel. Dat beginsel houdt in dat bij de toepassing van wetgeving (waaronder de Wet Bibob) rekening wordt gehouden met de gevolgen die het handelen van de overheid heeft voor de betrokken burger(s). Deze gevolgen mogen de burger niet onnodig schaden. In de bijeenkomsten besteedden we aandacht aan de manier waarop gemeenten en provincie bij het nemen van besluiten de juiste afweging kunnen maken.

Een vijfde bijeenkomst  ging over de bestuurlijke aanpak van ondermijning. We besteedden daarin onder meer aandacht aan relevante jurisprudentie, criminele inmenging in de horeca en privacyvraagstukken.

Het stimuleren en ondersteunen van publiek-private samenwerking bij de aanpak van ondermijning behoort tot de taken van de RIEC’s. Dat doen we onder andere door kansen, gelegenheden en faciliteiten die de samenleving criminelen (onbedoeld) biedt te ontdekken. We informeren betrokken publieke en private partijen hierover, zodat zij hiertegen maatregelen kunnen nemen.
We onderzochten ondermijnende criminaliteit op de Nederlandse energiemarkt. De resultaten bespraken we met de Autoriteit Consument en Markt, de Autoriteit Persoonsgegevens en de branchevereniging Energie-Nederland. We deden een beroep op deze organisaties om binnen het bereik van hun mogelijkheden en bevoegdheden gepaste maatregelen te nemen, om verder misbruik van de energiemarkt door criminelen te voorkomen. Daarvoor gaven we concrete adviezen.

Ook in de aanpak van ondermijnende criminaliteit op een bedrijventerrein in een van onze gemeenten, hebben we extra ingezet op de samenwerking tussen publieke en private partijen. Dat deden we, door naast een gezamenlijke repressieve aanpak, met communicatiemiddelen het gevaar van ondermijning onder de aandacht te brengen van een breed publiek. Doel hiervan was, om onder meer de ondernemers in het gebied alert te maken op signalen van ondermijnende criminaliteit en hen te informeren over wat zij hiertegen kunnen doen.

Voor de uitwisseling van vertrouwelijke informatie gebruiken de RIEC-partners de softwareapplicatie RIEC IS. We werken met collega’s van verschillende disciplines van alle RIEC’s en het LIEC aan een nieuwe applicatie, die voldoet aan de huidige kwaliteitsstandaarden. In 2022 zijn we gestart met de ontwikkeling ervan. Tot die nieuwe applicatie er is, werken we met RIEC IS.

Kunnen het RIEC-convenant en de Samenwerkingsovereenkomst voor Interventieteams, die moet helpen in de strijd tegen sociale fraude, elkaar versterken? Dat onderzoekt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) met verschillende partijen, zoals het RIEC Noord-Holland. Juridische onmogelijkheden zijn bij dit initiatief op voorhand minder belangrijk. Het begint met het maatschappelijke probleem van ondermijning en sociale fraude. Van daaruit proberen we tot een vruchtbare aanpak te komen.

Met vertegenwoordigers van beide convenanten hebben we in 2022 in een gezamenlijke bijeenkomst nagedacht over een effectieve aanpak van fraude op een vakantiepark in onze eenheid. Hiervoor werkten we samen met een gemeente. Deze bijeenkomst leverde de gemeente praktische handvatten voor de aanpak op en gaf de deelnemers zicht op de mogelijkheden om de convenanten elkaar te laten versterken. De uitkomsten van deze bijeenkomst worden in 2023 meegenomen in te ontwikkelen samenwerkingsafspraken tussen de ministeries van SZW en Justitie en Veiligheid.

Het demissionaire kabinet Rutte III heeft voor de aanpak van ondermijning vanaf 2022 een bedrag van 524 miljoen euro beschikbaar gesteld, waarvan 434 miljoen euro structureel. Een deel hiervan komt ten goede aan de RIEC-samenwerking in Noord-Holland. Om hierop aanspraak te maken, coördineerde het RIEC Noord-Holland het maken van een regionale aanvraag door alle samenwerkende partnerorganisaties. In dit traject hebben afgevaardigden van alle RIEC-partners bijgedragen aan de ontwikkeling van ideeën, ambities en plannen. De aanvraag en de onderliggende uitgangspunten kunnen dan ook rekenen op breed draagvlak onder bestuurders en ambtenaren. Daarmee is een belangrijke basis gelegd voor een succesvolle voortzetting van de samenwerking tussen de partners van het RIEC Noord-Holland.

In het regionaal versterkingsplan sluiten we aan bij de door het kabinet aangebrachte focus op de criminele drugsindustrie. Zo besteden we in de aanpak van ondermijnende criminaliteit in onze eenheid de komende jaren extra aandacht aan het voorkomen van criminele aanwas, het terugdringen van criminele geldstromen, het tegengaan van drugslocaties en misbruik van logistieke knooppunten ten behoeve van ondermijnende criminaliteit. Daarnaast vormt het versterken van de bestuurlijke weerbaarheid van de gemeenten in de eenheid Noord-Holland een belangrijk onderdeel van onze aanpak. 

Net als voorgaande jaren waren de RIEC-accountmanagers, die de contactpersonen zijn voor de organisaties waarmee we samenwerken, ook in 2022 belangrijk voor het samenbrengen van informatie, kennis en expertise van de partners om signalen van ondermijning te bespreken. Ook namen zij bij de uitvoering van een casus met regelmaat de regie. 

Dat deden zij door casusoverleggen te organiseren en voor te zitten en door de voortgang van casussen te bevorderen, monitoren en evalueren. Eigenlijk is dit de taak van speciaal opgeleide casusregisseurs die bij onze partnerorganisaties werken, maar in de praktijk is daar niet altijd een regisseur beschikbaar. Daarom sprongen RIEC-accountmanagers in.

Waar we voorheen in de RIEC-casusaanpak gebiedsgericht werkten, doen we dat nu themagericht. Dat betekent dat we de signalen van ondermijnende criminaliteit die we van onze partners ontvangen, behandelen op één van de drie nieuwe thematische Informatiepleinen. Voor een bepaald thema wegen en beoordelen experts van verschillende RIEC-partners daar één à twee keer per maand de ingebrachte signalen. Dat doen ze door extra informatie binnen de eigen systemen te verzamelen (het ‘opwerken van een signaal’), Dat gebeurt volgens de uitgangspunten van het RIEC-convenant, waarin de partners afspraken over samenwerking hebben vastgelegd, en van het RIEC-privacyprotocol, dat onder meer de zorgvuldige verwerking van persoonsgegevens bevordert. Vervolgens kijken ze welke signalen het belangrijkste zijn. Ook denken medewerkers van de Informatiepleinen na over de vervolgaanpak van de casus en doen zij hierover voorstellen aan de leden van het Interventieoverleg, waar de deelnemers bespreken welke acties ze kunnen ondernemen
De Informatiepleinen hebben ook een netwerkfunctie. Ze zijn een plek om kennis te delen en trends te signaleren.

Thematisch Informatieplein Financieel
Op het Thematisch Informatieplein Financieel worden de signalen met als hoofdthema financieel-economische criminaliteit en/of witwassen behandeld.
Hierbij zijn ook leden van het versterkingsproject Financial Intelligence Team (FIT) aangesloten, voor casuïstiek op het gebied van zogenoemd kort cyclisch afpakken. Het afpakken van crimineel vermogen duurt doorgaans lang en kost relatief veel capaciteit door de lange doorlooptijden en arbeidsintensieve onderzoeken. Bij sommige signalen van ongebruikelijk bezit is het mogelijk om snel af te pakken en kan het FIT daardoor in actie komen.

Op het Thematisch Informatieplein Financieel zijn het afgelopen jaar 23 reguliere RIEC-signalen ingebracht, waarvan veertien door de politie en negen door gemeenten. Op basis van deze signalen z zijn veertien casussen gestart. Daarnaast heeft het FIT 65 casussen gestart na beoordeling van signalen op dit Informatieplein.
Bij FIT-casussen is vaak snelheid geboden. Daarvoor is het RIEC dit jaar gestart met het Spoed-informatieplein. Als het nodig is, kan hierdoor snel worden beoordeeld of signalen tot een RIEC-casus kunnen leiden die onder ons convenant en het bijbehorende privacyprotocol vallen. In 2022 hebben we acht keer gebruikgemaakt van het Spoed-informatieplein. Hieruit zijn acht casussen voortgekomen.

Parallel aan het Thematische Informatieplein Financieel zijn we gestart met het maken van een dynamisch integraal financieel informatiebeeld. Hierin brengen we de inzichten die we hebben opgedaan in RIEC-casussen en de kennis en informatie die partners over dit thema hebben samen. Zo ontstaat een zo rijk mogelijk beeld over de aard en omvang van financieel-economische criminaliteit in onze regio. Aan de hand daarvan kunnen we nieuwe signalen beter duiden en zijn we beter in staat om in de aanpak de juiste keuzes te maken. 

Ook hebben we verschillende kennisdocumenten verzameld op het gebied van Underground Banking. Daarvan is sprake als criminelen hun illegaal verdiende geld verplaatsen zonder een officiële financiële instelling te gebruiken.

Thematisch Informatieplein Drugs
Op het Thematisch Informatieplein Drugs behandelen de deelnemers signalen met als hoofdthema drugs. Ze werken intensief samen met de experts die zijn verbonden aan het versterkingsproject Productielocaties Drugs.

Het afgelopen jaar kwamen in totaal dertien signalen op het Thematisch Informatieplein Drugs binnen. Tien signalen waren afkomstig van de politie, twee van gemeenten en de Douane bracht ook een signaal in. Uit deze signalen zijn twaalf RIEC-casussen ontstaan.
Parallel aan het Thematisch Informatieplein Drugs hebben we een start gemaakt met een integraal informatiebeeld drugs. Dat biedt alle partners een gezamenlijk beeld van de stand van zaken van drugsproductie en drugshandel in onze eenheid.

Thematisch Informatieplein Mensenhandel
Op het Thematisch Informatieplein Mensenhandel behandelen de deelnemers signalen met als hoofdthema mensenhandel en mensensmokkel.

Er kwamen hier in 2022 zes signalen binnen die allemaal tot een RIEC-casus hebben geleid. De politie bracht drie signalen in en gemeenten gaven twee signalen door. De Nederlandse Arbeidsinspectie bracht ook een signaal in. Daarnaast was in drie casussen die werden gestart op het Thematisch Informatieplein Financieel, ook sprake van een vorm van mensenhandel. Bij deze signalen ging het in een geval om criminele uitbuiting en in twee gevallen om arbeidsuitbuiting.
In totaal zijn er in 2022 dus negen casussen gestart waarin sprake was van een vorm van mensenhandel.

Als overheid kunnen we één front tegen ondermijning vormen door verschillende acties tegen criminelen te combineren. Hierbij ondersteunen wij als RIEC. Als samenwerkingsverband van verschillende organisaties kunnen we informatie, expertise en uitvoeringskracht met elkaar delen. Zo krijgen we een goed beeld van criminele personen of bedrijven.

Het RIEC Noord-Holland behandelde dit jaar 95 multidisciplinaire casussen, waarvan een deel al in eerdere jaren zijn gestart. Het aantal casussen is hiermee hoger dan het aantal van 2021 (72). Net als in eerdere jaren komen witwassen en overige financieel-economische criminaliteit het meest voor binnen de RIEC-casussen. Dat komt omdat veel ondermijning onder deze noemer kan worden geschaard. We behandelden meer casussen die betrekking hebben op mensenhandel. Het aantal casussen op het gebied van arbeidsuitbuiting is bijvoorbeeld toegenomen.

Binnen de RIEC-casussen hebben we in 2022 in totaal 424 adviezen gegeven over zogenoemde interventies, de acties om ondermijning tegen te gaan. We adviseerden over bestuursrechtelijke (143), fiscale (110), strafrechtelijke (74) en overige (97) interventies. Bij deze laatste categorie gaat het om multidisciplinaire acties, zoals een gezamenlijke controle door meerdere overheidsinstanties of adviezen over communicatietrajecten en privaatrechtelijke interventies.

Deze bestuursrechtelijke en strafrechtelijke acties leverden in totaal 3.755.000 euro aan beslagleggingen en boetes op. De Belastingdienst heeft daarnaast ook grote bedragen geïnd of verrekend. Op het moment dat dit jaarverslag wordt geschreven heeft de Belastingdienst deze cijfers nog niet gereed.

RIEC-signalen binnen handhavingsknelpunt synthetische drugs
Binnen het versterkingsproject Productielocaties Drugs zijn onder het handhavingsknelpunt Synthetische drugs ook RIEC-signalen behandeld, die in veel gevallen tot een RIEC-casus en tot interventies hebben geleid.  Informatie hierover vind je op de projectpagina van versterkingsproject Productielocaties Drugs en de pagina over het handhavingsknelpunt Synthetische drugs.